W Wieluniu uczczono pamięć pierwszych ofiar II wojny światowej

Wieluń był pierwszym polskim miastem zbombardowanym przez Niemców 1 września 1939 r.

Poranne uroczystości upamiętniające wydarzenia sprzed 86 lat w tym mieście tradycyjnie rozpoczęły się od dźwięku syren alarmowych, który rozległ się o godz. 4.40. O tej nastąpił pierwszy atak niemieckich samolotów bombowych - na wieluński szpital Wszystkich Świętych. Zginęły w nim 32 osoby - pacjenci i personel szpitala. Z kolei 12 uderzeń dzwonu „Pamięć i Przestroga” upamiętniło 1200 mieszkańców Wielunia, którzy ponieśli śmierć w wyniku ataku Luftwaffe.

Polegli w nalocie bombowym mieszkańcy Wielunia uważani są za pierwsze polskie ofiary II wojny światowej.

Obecny na poniedziałkowej uroczystości wicepremier, minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski podkreślił, że w Wieluniu „straszna, bezlitosna, siła faszystowskiego i niemieckiego zła pokazała, że niczym jest dla niej beztroska życia i myślenie o pokoju”.

- Wieluń, Westerplatte, a później kolejne miasta Polski, Europy, świata zapłonęły i niosły śmierć. W Wieluniu dla tysiąca, w Polsce dla milionów, na świecie dla dziesiątek milionów ludzi. Wszystkich, którzy wierzyli jeszcze kilka lat wcześniej, że przymykając oczy na rodzące się zło, wygramy pokój. Przegraliśmy pokój, a dziś wspominając tamten czas chcemy wygrać przyszłość – mówił.

Zaznaczył, że wygrać pokój można tylko wtedy, gdy zło wytyka się palcami, a wszystko co za nim idzie piętnuje się wcześniej, niż przychodzi czas rozlewu krwi. Zapewnił, że polskie państwo po 86 latach od tragicznych wydarzeń II wojny światowej musi z odwagą patrzeć w przyszłość i podejmować twarde decyzje dotyczące rozwoju armii.

Z kolei w odczytanym liście marszałek Sejmu Szymon Hołownia zwrócił uwagę, że rocznicowe obchody to nie tylko historyczno-patriotyczne uroczystości, ale przede wszystkim sposobność do refleksji, która powinna być głębsza niż pamięć.

„Bowiem wojna zaczyna się nie od wystrzałów, lecz od pogardy, chciwości, radykalizmu, przyzwolenia na wszelkie formy przemocy. Obecnie światem wstrząsają zbrojne konflikty, dochodzi do bombardowań miast, śmierci cywilów, łamane jest międzynarodowe prawo i podstawowe prawa człowieka, wciąż podsycana jest nienawiść i wzajemna niechęć. Dlatego z Wielunia, symbolu niewinności zgładzonej przez zbrojne szaleństwo, musi wybrzmieć głośniej niż kiedykolwiek wołanie o pokój” – napisał Hołownia.

Burmistrz Wielunia Paweł Okrasa przypomniał, że mieszkańcy tego miasta nie zginęli w walce, lecz we śnie.

- To nie był przypadek. To był plan. Brutalny, cyniczny, nieludzki plan. Dziś chcemy spojrzeć temu planowi w oczy. (...) Wieluń to nie margines wielkiej historii. To jej serce. Jej rana. Jej krzyk. Dziś, 86 lat później, jesteśmy tu nie tylko po to, by wspominać zgliszcza i cierpienie. Jesteśmy po to, by dać świadectwo. Bo pamięć to nie tylko obowiązek wobec przeszłości — to także odpowiedzialność wobec przyszłości – mówił.

Nawiązując do niespokojnych obecnie czasów, wyraził nadzieję, by historia Wielunia była przestrogą. - Niech będzie lekcją. I niech będzie wezwaniem do budowania świata, w którym „nigdy więcej wojny” to nie tylko hasło, ale zobowiązanie nas wszystkich. Niech pamięć poległych naszych przodkach pierwszego dnia wojny wieczną będzie – podkreślił.

Chargé d’affaires niemieckiej ambasady w Polsce Robert Rohde przyznał, że do dziś trudno znaleźć słowa, by opisać barbarzyńskie zbrodnie, których dopuścili się Niemcy w Wieluniu oraz innych miejscach w Polsce.

– Dziś, 86 lat później chylę czoła przed ofiarami, ich bliskimi, przyjaciółmi i rodzinami. Konieczne jest, aby zachować pamięć o tym, co się stało. Stoję przed państwem z pełną świadomością odpowiedzialności historycznej, jaka spoczywa na moim kraju. Jak powiedział prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier w 2019 roku, Wieluń musi być obecny w naszych umysłach i sercach. Pamiętamy o ofiarach ataków na Wieluń, pamiętamy o obrońcach Westerplatte, pamiętamy o milionach, którzy zginęli wskutek niemieckiej przemocy i nienawiści – zapewnił.

Na koniec swojego przemówienia Rohde zabrał głos w języku polskim: - Niemcy uznają swoją historyczną odpowiedzialność i poczuwają się do zachowania pamięci o zbrodniach popełnionych przez Niemców, bez żadnego ale. Świadomi tej odpowiedzialności chylę czoła przed ofiarami nalotu na Wieluń i wszystkimi ofiarami napaści Niemiec na Polskę - powiedział.

W hołdzie ofiarom ataku odczytany został apel pamięci, po którym oddano salwę honorową. Odmówiono wielowyznaniową modlitwę. Przedstawiciele władz państwowych i samorządowych oraz kombatanci złożyli kwiaty i zapalili znicze pod pomnikiem ofiar bombardowania.

Jak co roku, na poranne uroczystości do Wielunia z zapalonym Ogniem Pokoju dotarła sztafeta Biegu Pamięci, która wyruszyła z Polskiej Nowej Wsi koło Opola, skąd niemieckie samoloty wystartowały do ataku na Wieluń.

W ramach obchodów w poniedziałek zaplanowano także zwiedzanie wystawy „Świadkowie mówią... Wieluń 1 września 1939” ukazującą tragedię zbombardowanego miasta i projekcję filmu 3D „Fara wieluńska 1939. Utracone piękno” w Muzeum Ziemi Wieluńskiej oraz mszę w intencji ofiar na zrekonstruowanych fundamentach wieluńskiej fary.

Po południu Wieluń odwiedzi prezydent Karol Nawrocki. Głowa państwa o godz. 17 ma spotkać ze świadkami bombardowania miasta w 1939 r. i harcerzami oraz wręczyć odznaczenia państwowe. Następnie ok. godz. 17.30 zaplanowano przemówienie prezydenta podczas otwartego spotkania z mieszkańcami Wielunia.

Swoją wizytę Nawrocki zakończy złożeniem wieńców przed pomnikami upamiętniającymi zbombardowaną synagogę oraz nalot bombowy na wieluński szpital pw. Wszystkich Świętych.

Przed wojną Wieluń liczył ok. 16 tys. mieszkańców i był oddalony od granicy niemieckiej o 21 km.

1 września 1939 r. niemieckie samoloty zrzuciły na miasto 380 bomb o łącznej wadze 46 ton. Według różnych źródeł w wyniku ataku Luftwaffe, zginęło od 1200 do ponad 2 tys. osób. W gruzach legło 75 proc. miejskiej zabudowy. W Wieluniu nie stacjonowały żadne jednostki Wojska Polskiego, nie było tam również stanowisk obrony przeciwlotniczej. Zdaniem historyków, miasto zbombardowano, by przetestować sprzęt i zastraszyć ludność cywilną. (PAP)

bap/ mro/