Bitwa pod Kannami i jej fatalne skutki

Dla wielu pokoleń starożytnych Rzymian bitwa pod Kannami była miejscem-symbol, stanowiąc zarówno powód do wstydu, jak i wieczną pamiątkę utraty kilkudziesięciu tysięcy legionistów. To jedna z największych bitew starożytności, stoczona 2 sierpnia 216 r. p.n.e., która na zawsze pozostawiła plamę na rzymskim honorze i jednocześnie była przełomowym momentem II wojny punickiej.

Przyczyny bitwy pod Kannami

W roku 219 p.n.e. na Półwyspie Iberyjskim miała miejsce bitwa pod Saguntem. Wojska kartagińskie pod dowództwem charyzmatycznego wodza, Hannibala, oblegały i zdobyły miasto sprzymierzone z Rzymem. Te wydarzenia zostały w Rzymie potraktowane jako akt wypowiedzenia kolejnej wojny. Rzymianie, opierając się na swoim sukcesie z lat 264-241, kiedy pokonali flotę wroga, spodziewali się łatwego zwycięstwa w nadchodzącym konflikcie. Jednak nie przewidzieli, że podczas tej wojny Hannibal wykaże pełen talent dowódczy. Jego kampania miała charakter lądowy i toczyła się na Półwyspach Iberyjskim i Apenińskim.

Wiosną 218 r. p.n.e. wojska Hannibala przekroczyły Pireneje i wkroczyły do Galii, gdzie przeprowadzono werbunek do armii. W zimie, w trudnych warunkach, ok. 55-60 tys. armia kartagińska przekroczyła górskie przełęcze Alp, zaskakując Rzymian. Pomimo strat w ludziach, sprzęcie i słoniach bojowych, Hannibal znalazł się na terytorium Italii, kontynuując swoje zwycięskie pochodzenie. Jeszcze w 218 r. p.n.e. stoczył dwie zwycięskie bitwy, pobił Rzymian nad rzeką Ticinus w listopadzie, a następnie pokonał legiony nad Trebbią w grudniu. Kierując się na Rzym, zmierzył się z konsulem Flaminiusz latem 217 r. p.n.e. Obie armie spotkały się niedaleko Jeziora Trazymeńskiego, gdzie Rzymianie, zaskoczeni w marszu i przyparci do przeszkody wodnej, ponieśli druzgocącą klęskę.
Hannibal miał otwartą drogę do Rzymu, jednak wiele czynników uniemożliwiło mu szybki marsz w kierunku stolicy republiki. Zdobycie Rzymu "z marszu" było niemożliwe z uwagi na liczną załogę miasta oraz dobrą ufortyfikację murów. Regularne oblężenie było również wykluczone, ponieważ Kartagińczycy nie mieli machin oblężniczych. Hannibal nie mógł liczyć na rychłą kapitulację Rzymian i nie próbował wziąć stolicy głodem. Możliwości aprowizacyjne Rzymu były ogromne, a Kartagińczycy byli wyczerpani po zimowej przeprawie przez Alpy i kolejnych bitwach, co skutkowało brakiem żywności w armii.

Wszystkie te czynniki spowodowały, że zamiast oblężenia Rzymu, Hannibal skierował się dalej na południe.

Liczebność wojsk

Obie strony, zarówno Rzymianie, jak i Kartagińczycy, zgromadziły ogromne armie pod Kannami. Jednak pod względem liczebności wyraźnie przeważali Rzymianie. Armia rzymska liczyła 76,5 tysiąca ludzi, co stanowiło niezwykły wyjątek - nigdy wcześniej w bitwie na otwartym polu nie wzięło udziału tak wielu legionistów. W bitwie po stronie Rzymian wzięło udział 40 tysięcy ciężkozbrojnej piechoty (hastati, principes i triarii) zgrupowanej w 8 legionach, 8 tysięcy lekkozbrojnych (velites) oraz około 22 tysięcy piechoty sprzymierzeńców italskich (socii). Dodatkowo 10 tysięcy legionistów pilnowało obozowisk, nie uczestnicząc bezpośrednio w bitwie. Obaj konsulowie dysponowali także jazdą: 4,8 tysiąca rzymskiej konnicy i 1,6 tysiąca sprzymierzonej. Z kolei armia kartagińska, będąc mozaiką etniczną, liczyła około 50-55 tysięcy żołnierzy, w tym: 35-40 tysięcy ciężkozbrojnej piechoty, 5 tysięcy lekkozbrojnych oraz 10 tysięcy jazdy.

Przebieg bitwy

Bitwa rozpoczęła się od wypadu rzymskiej piechoty lekkozbrojnej w kierunku przeciwnika, jednak Kartagińczycy szybko się zabezpieczyli, ukrywając się za swoimi ciężkozbrojnymi towarzyszami. Rzymskie legiony podjęły frontalny atak, dając w ten sposób Kartagińczykom szansę na wycofanie swojego centrum wojsk. Jednak piechota Hannibala nie uległa panice i, zgodnie z rozkazami swojego dowódcy, rozpoczęła planowy odwrót, tworząc w ten sposób szyk przypominający wygięty półksiężyc. Podczas kontynuacji "spychania" oddziałów Hannibala na środku pola, walki konnicy rozgorzały na obu skrzydłach. Hazdrubalowi jeźdźcy zaatakowali pierwszI, zmuszając siły podległe Paulusowi (który zginął podczas walki) do chaotycznego odwrotu wzdłuż rzeki.